Lista wskazań do terapii HBO popartych dowodami w piśmiennictwie została ustalona przez Europejskie Towarzystwo Medycyny Hiperbarycznej (European Underwater and Baromedic Society, www.eubs.org) oraz Towarzystwo Medycyny Podwodnej i Hiperbarycznej (Undersea and Hyperbaric Medicine Society, www.uhms.org).
1. Trudno gojące się rany (m.in. w przebiegu cukrzycy)
Wprowadzenie terapii hiperbarycznej jako leczenia wspomagającego w przypadkach trudno gojących się ran doprowadziło do znacznej poprawy wyników leczenia. Dobry przykład stanowią efekty leczenia ran w przebiegu stopy cukrzycowej. Terapia HBO wspomaga w tym przypadku równolegle prowadzone leczenie chirurgiczne i antybiotykoterapię. Problemy z prawidłowym gojeniem się ran mogÂą być spowodowane np. współistniejącą cukrzycą, niewłaściwym przepływem krwi czy infekcjami. Leczenie ran opiera się na współdziałaniu lekarza ośrodka hiperbarycznego, chirurga, diabetologa, właściwej rehabilitacji.
2. Niedokrwienne ubytki skóry oraz przeszczepy skórne
Terapia HBO poprawia przepływ krwi przez przeszczep sprawiając, że erytrocyty są w stanie przemieszczać się przez zwężone naczynia włosowate, sprawia także, że płytki krwi w mniejszym stopniu zlepiają się blokując przepływ krwi. Terapia wspomaga powstawanie nowych naczyń krwionośnych w przeszczepie co sprawia, że szanse przyjęcia się przeszczepu wzrastają. HBO zmniejsza koszty leczenia, czas hospitalizacji oraz niedogodności dla pacjenta. W przypadku kiedy przeszczep obumiera, terapia HBO może jedynie podtrzymaę jeszcze żywą część przeszczepu podczas gdy obumarłą należy usunąć chirurgicznie.
3. Zapalenie kości oporne na leczenie
Zapalenie kości wikła często pospolite urazy np. na skutek zakażenia rozwijającego się wzdłuż stabilizatorów (jak pręty czy płyty usztywniające złamane kości). W szczeglności narażeni są pacjenci ze współistniającą cukrzycą, miażdżycą naczyń krwionośnych, leczeni sterydami. Leczenie operacyjne jest w takich przypadkach trudne i może powodować dalsze szerzenie się zakażenia, bądź powstawanie nowych trudno gojacych się ran. HBO pozwala powstrzymać zakażenie poprzez dostarczenie leukocytom tlenu niezbędnego do walki z bakteriami. Dodatkowy tlen stymuluje aktywność komórek tworzących włókna, które zwykle stanowią podstawę nowej tkanki oraz wspomaga aktywność fibroblastów, poprawiając proces gojenia się. W późniejszym czasie wspomaga rozrost nowych naczyń w obszarze objętym procesem chorobowym, kontynuując korzyści wynikłe ze wstępnego leczenia. Nieodzowna jest kontynuacja leczenia chirurgicznego (polegającego na usuwaniu zakażonych implantów i martwych fragmentów tkanek). Czas podjęcia leczenia chirurgicznego i antybiotykoterapii powinny być zaplanowane równolegle z terapią HBO.
4. Popromienne uszkodzenie kości i tkanek miękkich
Duże dawki promieniowania X wykorzystywane w terapii nowotworów, szczególnie w obszarze głowy, szyi, miednicy mogą doprowadzić do uszkodzenia zdrowych kości i narządów w obszarze działania wiązki. Promienie uszkadzają małe naczynia biegnące w kościach i tkankach miękkich powodując przewlekły niedobór tlenu i rozwój zakażenia. Po upływie miesięcy a nawet lat od zakońączenia leczenia mogą wystąpić objawy w postaci: bólu, ograniczonej ruchomości, owrzodzeń. Jeśli nie zostanie podjęte szybkie leczenie dolegliwości nasilają się. Leczenie operacyjne może pogorszyć stan pacjenta, wytwarzając nową trudno gojącą się ranę. HBO wspomaga nie tylko działanie białych ciałek krwi w zwalczaniu infekcji, ale również stymuluje komórki odpowiedzialne za procesy naprawcze do prawidłowej pracy. Terapia ta prowadzi do wzrostu nowych naczyń krwionośnych i wspomaga utrzymanie uzyskanych wcześniej efektów leczenia.
5. Zatrucie tlenkiem węgla (zaczadzenie)
Tlenek węgla dostając się do organizmu blokuje dostarczanie i zużywanie tlenu w komórkach. W każdym przypadku zatrucia tlenkiem węgla pacjentowi powinien być podany czysty tlen, tak szybko, jak to tylko możliwe. Główną zaletą terapii hiperbarycznej w leczeniu zatrucia tlenkiem węgla jest zapobieganie różnym następstwom działania tlenku węgla takich jak: problemy z pamięcią, uczeniem się, zmianom osobowości, utrzymaniem równowagi i koordynacją ruchów. Terapia może również pomóc powrócić do zdrowia szybciej, niż w normalnych warunkach atmosferycznych. W ciężkich przypadkach zatruć terapia ta ratuje pacjentom życie. W stanach zatrucia tlenkiem węgla HBO działa poprzez następujące mechanizmy: tlen hiperbaryczny wspomaga usuwanie CO z komórek i krwi drogą oddechową lub poprzez jego utylizację w organizmie i redukuje uszkodzenia spowodowane przez tlenek węgla. Zwiększone ciśnienie redukuje obrzęk w obszarze uszkodzonych tkanek.
6. Oparzenia
Na skutek oparzenia tkanek miękkich (skóra i mięśnie) dochodzi do gwałtownego spadku ich ukrwienia. Z powodu uszkodzenia ścian naczyń dochodzi do powstawania obrzęków, obejmujących głębokie warstwy skóry i mięśni co w efekcie może doprowadzić do większych uszkodzeń niż pierwotny uraz. HBO redukuje obrzęki oraz zmniejsza utratę płynów przez powierzchnię uszkodzonej skóry. Tlen docierając do tkanek uszkodzonego obszaru wspomaga proces gojenia. W efekcie obszar uszkodzonych tkanek konieczny do opracowania chirurgicznego zmniejsza się. Efekty terapii HBO są uzależnione w tym przypadku od szybkości jej zastosowania.
7. Zatorowość powietrzna lub gazowa
Występuje w sytuacji, gdy we krwi obecne są pęcherzyki gazu, które mogą zablokować przepływ krwi do organów takich jak mózg, rdzeń kręgowy, czy serce. Pęcherzyki gazu mogą dostać się do krwi w sytuacji kiedy płuca poddawane są wysokim ciśnieniom (np. podczas nurkowania), bądź w trakcie operacji chirurgicznych lub urazu. W przypadkach takich terapia HBO może znacznie ograniczyć stopień uszkodzenia tkanek musi jednak być podjęta jak najszybciej. Wymagany jest bezzwłoczny transport do specjalistycznych ośrodków terapii HBO. W takich przypadkach HBO działa poprzez nastpujące mechanizmy: duże ciśnienie, któremu zostaje poddany pacjent, fizycznie zmniejsza pęcherzyki gazu i w konsekwencji doprowadza do odblokowania przeszkody w przepływie krwi. Czysty tlen (nie zawierający azotu) wypiera azot z pęcherzyków powietrza prowadząc do zmniejszenia ich rozmiarów. Dodatkowy tlen dociera do niedotlenionych tkanek. Zmniejsza się obrzęk uszkodzonych tkanek.
8. Choroba dekompresyjna
Występuje w przypadkach zbyt szybkiego spadku ciśnienia (dekompresji), któremu był poddany człowiek. W sytuacji takiej gaz rozpuszczony uprzednio w krwi (np. azot w przypadku nurków oddychających sprężonym powietrzem), nie jest w stanie pozostać w stanie rozpuszczonym i tworzy pęcherzyki. Czas na wydalenie go przez płuca jest zbyt krótki. Tworzenie się pęcherzyków ma miejsce szczególnie w tkankach gdzie gaz był rozpuszczony w największej ilości, a także w miejscach gdzie drenaż żylny jest powolny i niewydolny (np. w mózgu i rdzeniu kręgowym). Skutki choroby dekompresyjnej oraz mechanizmy działania terapii hiperbarycznej są podobne jak w przypadku zatorowości powietrznej. Wymagany jest także bezzwłoczny transport do specjalistycznych ośrodków terapii HBO. Szybkie rozpoczęcie terapii hiperbarycznej zmniejsza ryzyko śmierci i trwałych następstw neurologicznych.
9. Zgorzel gazowa
Jest to zakażenie wywołane przez bakterię Clostridium perfringens, która rośnie i rozwija się bardzo szybko w środowisku ubogim w tlen. Zwykle infekcji tej towarzyszą inne bakterie. Tkanki o ubogim ukrwieniu tak jak ma to miejsce przy zablokowanych bądź uszkodzonych naczyniach są szczególnie podatne na zakażenie. Bakteria atakuje i niszczy komórki właściciela w obszarze infekcji, która szerzy się błyskawicznie. W procesie tym bakterie uwalniają do tkanek gaz, który jest wyczuwalny palpacyjnie i widoczny w badaniu rtg. Ponadto bakterie uwalniają toksyny (włącznie z alfatoksyną), które uszkadzają narządy takie jak serce i nerki prowadząc do śmierci. Wysoka zawartość tlenu we krwi w trakcie leczenia hiperbarycznego hamuje rozprzestrzenianie się bakterii oraz zmniejsza ilość produkowanej alfatoksyny. Daje to więcej czasu antybiotykom na skuteczne działanie, a także możliwość chirurgicznego usunięcia zakażonej tkanki. Wczesne zastosowanie HBO zmniejsza śmiertelność w tej chorobie oraz daje możliwość ograniczenia rozwoju martwicy.
10. Inne agresywne zakażenia
Istnieje wiele zakażeń skóry i mięśni, które mogą się szybko szerzyć i uszkadzać narządy. Przykład stanowią zgorzel Fourniera oraz martwicze zapalenie powięzi. W tych zakażeniach czynnik zakażenia stanowi mieszana flora bakteryjna, która rozwija się dobrze w środowisku bogatym w tlen. Dlatego zakażenie może rozwijać się w pierwotnie zdrowej tkance skóry i mięśni. HBO wspomaga i poprawia mechanizmy obronne organizmu, gdyż białe ciałka krwi (które atakują bakterie), potrzebują dodatkowego tlenu do prawidłowego funkcjonowania. Daje to więcej czasu na działanie antybiotykom, a chirurgom możliwość usunięcia tkanek martwiczych. Śmiertelność wynikająca z tych zakażeń może być ograniczona przez wczesne zastosowanie HBO. U pacjentów zmniejsza się ilość tkanek wymagających usuniącia chirurgicznego.
11. Urazy
W przypadku urazu następuje szybki obrzęk tkanek. Obrzęk może spowodować: ucisk biegnących przez ten obszar naczyń, niedotlenienie tkanek leżących za przeszkodą, a w dalszej kolejności rozwój zakażenia oraz inne powikłania. Odcięcie dopływu tlenu utrudnia gojenie się i odnowę uszkodzonych tkanek. Czasami konieczna okazuje się amputacja kończyny. Dodatkowy tlen dostarczony w HBO zmniejsza obrzęk poprzez ograniczenie przecieku z uszkodzonych naczyń krwionośnych a docierając do uszkodzonych obszarów przyspiesza ich gojenie. HBO nie zastępuje chirurgicznego usunięcia martwiczych tkanek jednak w wyniku terapii obszar uszkodzonych tkanek koniecznych do opracowania chirurgicznego zmniejsza się, a tym samym maleje konieczność amputacji końączyny. Aby terapia HBO przyniosła dobre rezultaty musi być podjęta jak najszybciej.
12. Ostra krwotoczna niedokrwistość
U pacjentów, u których doszło do poważnej utraty krwi, której nie można szybko uzupełnić natychmiastowa terapia HBO może pomóc utrzymać pacjenta przy życiu, dzięki przenoszeniu dużej ilości tlenu rozpuszczonego w osoczu. Istnieją dowody, że HBO może także przyspieszyć produkcję hormonu zwanego erytropoetyną, który stymuluje produkcję czerwonych ciałek krwi i hemoglobiny utraconych w czasie krwawienia
13. Nagły niedosłuch
Jednym ze wskazań do terapii hiperbarycznej uznanych w Europie jest nagła utrata słuchu. Nad zastosowaniem tej formy leczenia trwają wciąż badania kliniczne.
14. Inne
Trwają badania kliniczne nad zastosowaniem HBO w takich schorzeniach jak: udary mółzgowe, dziecięce porażenia mózgowe, obrzęk siatkówki gałki ocznej, stwardnienie rozsiane, zawały serca oraz migreny.
|